D���k kur, sanal zenginlik yarat�yor

19 Nisan 2012 Per�embe, 09:37

Esfender KORKMAZ/Yeni �a�

2001 y�l�ndan beri, MB enflasyonla m�cadele etmek i�in TL�nin de�erli olmas�n� istiyor. Kur art���nda daha �ok m�dahale ediyor\�85 O kadar ki , 2007- 2010 y�llar� aras�nda, �bir dolar bir lira olur mu�, sorusunu herkes soruyordu. Zira, 2003, T�FE bazl� reel kur endeksine g�re, TL, 2007 sonunda y�zde 32, 2010 sonunda y�zde 31 oran�nda a��r� de�er kazanm��t�. Kur art���na ra�men, 2012 mart ay�nda TL halen y�zde 14 daha de�erlidir. Zira MB kura a��r� m�dahale ediyor.
De�erli TL, bir yandan rekabet g�c�m�z� d���r�yor.. Cari a����n artmas�na yol a��yor ve zengin- fakir aras�ndaki fark� daha �ok a��yor. Bir yandan da sanal zenginlik yarat�yor.
2001 y�l�ndan 2011 y�l� aras�nda ge�en on y�lda, sabit fiyatlarla, yani enflasyonun etkisini bertaraf ettikten sonra, TL olarak fert ba��na Gayri Safi Milli Has�la y�zde 48 art�� g�stermi�tir. Buna kar��l�k ayn� y�llar i�inde dolar olarak, 3.021 liradan 10.444 liraya y�kselmi�, yani y�zde 246 artm��t�r.
Bunun iki sebebi var\�85 Birisi, dolar enflasyonu hesaba kat�lm�yor\�85 Zira ABD�de de y�lda y�zde 3 dolay�nda enflasyon var. 2011 y�l�ndaki bir dolarla, bug�nk� bir dolar�n sat�n alma g�c� �ok farkl�d�r. �kincisi ise TL, dolar kar��s�nda halen de�erlidir. TL de�erli olunca, madalyonun tersi, kur d���k olunca, TL olarak hesap edilen fert ba��na GSYH, daha y�ksek ��k�yor. S�z gelimi, 2012 mart ay�nda dolar kuru 1.8 yerine denge kuru olan 2.05 TL olsayd�, fert ba��na GSYH dolar olarak daha d���k ��kacakt�.
Dolardaki dalgalanmalar�n etkisini ortadan kald�rmak ve daha g�venli kar��la�t�rma yapabilmek i�in �lkelerin fert ba��na geliri, sat�n alma g�c� paritesi (Purchasing Power parity-PPP) g�re hesap ediliyor. PPP, farkl� �lkelerin birbirine g�re yani nisbi anlamda sat�n alma g�c�n�n �l��lmesi i�in yap�lan bir hesapt�r. Bu hesapta ABD dolar� ortak para birimi olarak kullan�l�yor.
Diyelim ki T�rkiye�de �e�itli mallardan olu�an bir sepet mal�n fiyat� ABD�de elbette dolar olarak 100 dolard�r.. T�rkiye de ise ayn� mal sepetinin fiyat� 50 dolard�r.. Bu demektir ki ABD�de 3000 dolar maa�� olan birisi ile T�rkiye�de 1500 dolar maa�� olan birisiyle ayn� sat�n alma g�c�ne sahiptir.
The Economist dergisi, bu i�i daha kolay ifade eden bir yol bulmu�.. Ayl�k olarak bir Big Mac endeksi yay�nl�yor.. Bu endekse g�re ABD�de bir Big Mac 2 dolar ve T�rkiye�de ise bir dolar ise, bu �artlarda dolar cinsinden hesaplan�rsa T�rkiye�de Big-Mac yiyenlerin sat�n alma g�c� ABD�dekilerin iki kat�d�r. Bu �rnek sat�n alma g�c� paritesini daha kolay izah etmektedir. Sat�n Alma G�c� Paritesine g�re T�rkiye�de fert ba��na gelir hi� de 10 bin dolar dolay�nda g�r�nm�yor.
EUROSTAT ve OECD i�birli�i ile y�r�t�len, 2010 y�l� Avrupa kar��la�t�rma program�na g�re, AB 27 �lke ortalamas� 100 olarak al�nd���nda, T�rkiye 37 �lke i�inde 29. s�rada yer al�yor. O kadar ki, Polonya, Macaristan, Slovenya bizden �� - d�rt s�ra daha �stte yer al�yor. De�erli TL, vergi veren fakir halktan, ithal l�ks mal kullanan zenginlere gecikmeli olarak gelir transferine yol a��yor. Diyelim ki, bir ki�i 100.000 dolara bir araba ald�. Bunun kar��l���nda 180.000 lira �d�yor. Oysa ki reel kur 2 lira 5 kuru�tur. Kur dengesi olsayd� bu araba i�in ayn� ki�i 205.000 lira �deyecekti. Kur dengede olsayd� cari a��k olmayacakt�. Ya da d���k kalacakt�. Cari a����n finansman� d�� bor�la veya varl�k sat��lar�yla yap�l�yor. Bu kay�plar ve bor� eninde, sonunda vergi verenler taraf�ndan kapat�lacak. �zel sekt�r bor�lar�ndan dolay� istikrars�zl�k olursa bunu da halk s�k�nt� �ekerek �deyecektir