'Namus Cinayetleri' kitab�n� yay�mlayan gazeteci Ay�e �nal'dan mesaj var: \'T�rk erkeklerin en �ok itaat etti�i yer cami oldu�una g�re, ilahiyat��lar�n bu konuya e�ilmesi gerekiyor\'
Gazeteci-yazar Ay�e �nal��n namus cinayeti i�lemi� mahk�mlarla birebir g�r��meler yaparak olu�turdu�u kitab� �Namus Cinayetleri�, nihayet T�rk�ede. �lk bas�m�n 2007�de �Honour Killing: Stories of Men Who Killed� ad�yla �ngilizce yap�lan kitab�n, 27 dile �evrildi�ini belirtip, s�z� �nal�a b�rakal�m�
T�rkiye�deki cinayetleri anlatan bu kitap neden en son T�rk�ede yay�mland�?
T�rklerin derdi de�il, bence o y�zden�
�nemsemiyor muyuz yani namus cinayetlerini?
Kitap asl�nda namus cinayetlerini de�il, T�rkiye�yi anlat�yor. Biz y�zle�meyi pek sevmiyoruz. Kendimize bakmaktan ho�lanm�yoruz zira a��r bir �eydir kendimize bakmak.
Kitap, en �ok ilgiyi yay�mland��� hangi �lkede g�rd�?
Norve� ve �talya�da. �talya �ok uzun y�llar k�skan�l�k cinayetleriyle sava�m�� bir �lke. Epey didinmi�ler ve b�y�k �l��de de bitirmi�ler bu mevzuu. Namus cinayetleriyle, k�skan�l�k cinayetlerini ba�da�t�rmaya �al��t�lar ��nk� orada kocalar veya sevgililer �ld�r�r, bizde ise aile �yeleri... Anlamland�rmaya �al��t�lar.
Biz ne zaman bakt�k bu konuya?
Amnesty�den (Uluslararas� Af �rg�t�) Irene Khan, T�rkiye�ye gelip �Siz bu konuya niye bakm�yorsunuz?� dedi�i zaman. ��nk� Avrupa�daki T�rk topluluklar� i�inde namus cinayeti bir vaka olmaya ba�lad�. Orada olay �nemsendi�i i�in T�rkiye�ye bakma gere�i duyuldu. Yani onlar bakt��� i�in biz bakt�k. Daha da ac�kl�s�, medya da bunun su� orta��yd�. ���nc� sayfalar ��erefini, namusunu temizleyen� erkeklerden ge�ilmiyordu. �imdi �namusunu temizledi� gibi �eyler yazamamalar�n�n nedeni, d�nya insan haklar� savunucular�n�n bu c�mleye kar�� b�y�k kampanya d�zenlemi� olmalar�. Ama h�l� bunun bir temizlik oldu�unu d���nenler az de�il.
Sizce bu cinayetleri bitirmek i�in �aba g�steriyor muyuz?
T�rkiye�de bir erkek her �eyi yapabilir ama kad�n ahlak� toplumun ahlak anlay���n�n eksenini belirliyor. �ster din ister gelenek, alg� nereden gelirse gelsin bu �nyarg�y� de�i�tirmedi�imiz s�rece namus, bizim ba��m�za uzun y�zy�llar bela olacak. Bunu de�i�tirmeye g�n�ll� oldu�umuzu da d���nm�yorum. Kad�n�n k�sa etek giymesi, makyaj yapmas�, fl�rt etmesi do�al ama do�al oldu�u asla kabul edilmiyor. Bizim gibi kapal� toplumlarda bunlar�n hepsi namusu zedeleyen, ailenin �erefini ayaklar alt�na alan davran��lar olarak alg�lan�yor. �stedi�in yasay� ��karabilirsin, bu �nyarg�ya kar�� sosyal kampanya yapm�yorsan bunu sorun olarak g�rm�yorsundur. �lahiyat��lar mesela bu i�e hi� kar��m�yor.
Neden kar��m�yor?
��nk� kontrol g�c�n� ka��rmak istemiyorlar. �ok riskli bir alan bu ve ilahiyat�� bu alana girmez ��nk� o zaman bu kitleyi kontrol etme g�c�n� kaybeder. Birka� kad�n �l�nce bir �ey kaybedilmez ama o toplulu�un �zerindeki kontrol g�c�n� kaybedersen var olu�unu kaybedersin. Sanki o isimsiz k�zlar�n mezara gitmesinin sak�ncas� yok onlar i�in. Bir g�c� temsil etmeyen kad�nlar, isimsiz, kimsesiz ve garibanlar... T�rk halk�n�n, �zellikle erkeklerin en �ok itaat etti�i yer cami oldu�una g�re, ilahiyat��lar�n bu meseleyi samimiyetle konu�mas� gerekiyor.
Kar�s�n�, k�z�n� �ld�renlerin hapishanede el �st�ne tutulmas� ger�e�i var bir de�
Birinci y�l kahraman gibi gidiyorlar cezaevine, di�er mahk�mlar iyi davran�yor onlara ��nk� kar��s�ndaki �namusunu kurtarm��� bir adam... Ama ikinci, ���nc� y�l yapayaln�z kal�yorlar. Ailenin bir �ocu�u mezara, di�eri cezaevine gitmi� oluyor. Cinayeti i�leyen genellikle erkek �ocuk oldu�u i�in ekonomik olarak ��k�yorlar. Hem tabutta hem cezaevinde g�zya�� var. �ld�rmedi�i takdirde onun y�z�ne bakmayan o insanlar �ld�rd�kten sonra da y�z�ne bakm�yor. ��nk� toplum g��s�z insan� sevmez. Ben sosyal �al��ma yapan biri olsam b�t�n g�c�m� namus cinayeti i�lemi� mahk�mlar�n tahliye olduktan sonra at�lye �al��mas� yapmas� i�in harcard�m. Potansiyel katillere zaten katil olmu� insanlar�n hik�yelerini anlatmas�n�n �nemli oldu�unu d���n�yorum. 21�inci y�zy�lda d�nyan�n ba�ka �lkelerinde k�zlar fl�rt ederken, bizim �lkemizde fl�rtten �t�r� �ld�r�l�yor ki �ok b�y�k bir k�sm� bakire ��k�yor...
Bir insan kar�s�n�, karde�ini, �ocu�unu nas�l bu kadar �tekile�tirip, onu �ld�rebilecek noktaya gelebilir?
�tekile�tirdi�ini d���nm�yorum. Onu �ok benimsedi�i i�in �ld�rd���n� d���n�yorum, ke�ke �tekile�tirebilse, onu birey olarak g�rebilse� �ld�rd��� her kimse, onu kendine ait bir par�a gibi g�r�yor.
Peki, cinayeti i�lediler ��kt�lar, ondan sonra kendi ailelerine yakla��mlar� nas�l oluyor?
Kitapta da ge�en Sait�in �yk�s�n� ele alal�m. K�z karde�ini �ld�rm��t� ama k�z karde�inin �ocu�u Melek�e kendi bak�yordu ve onu �ok seviyordu. �nan�lmaz bir �ey bu. Sait�e �Melek de b�y�yecek, muhtemelen fl�rt edecek� demi�tim, �Hay�r onu evde tutaca��m, ilkokuldan sonra kimseye bakmayacak. Ailemizden ba�ka birinin cinayet i�lemesine sebep olamam. Kendi karde�imizi k�t� yeti�tirdik ama ayn� hatay� bir kez daha yapmayaca��z� demi�ti. Do�aya ayk�r� bir �eyden s�z ediyoruz, 16 ya��ndaki bir k�z �ocu�u bir erke�e bakar! Aile, k�z� istedi�i kadar bask� alt�nda yeti�tirsin, o k�z o cehennemden ka��yor.
Ka�t�klar� adam da kendi a�abeyi veya babas� gibi asl�nda...
Aynen, ka�t�klar� yerin ayn�s�na ka��yorlar. Sa� kalan k�zlardan bir tanesinin sonradan evlendi�i kocas�na �K�z karde�in sana sormadan ba�ka birine ka�sa, mesela ailenizin uygun g�rmedi�i birine� Tepkin ne olur?� diye sordum. �O kadar s�k�nt� �ektin, ho�g�r�l� olursun herhalde dedim� ama �u yan�t� verdi: ��ld�r�r�m�.
Adam, k�z karde�ini �ld�r�p teslim oluyor. Kitab�n�zda da yazd���n�z gibi, polis o adama �Olur b�yle �eyler� diyebiliyor.
Toplumsal de�er yarg�lar�na kar�� hukuku nerede temsil edece�ini ��renmi� bir polisle kar�� kar��ya de�iliz. O da d�n�p ayn� mahalleye gidiyor. Polis orada hukuktan ziyade o mahallenin de�er yarg�lar�n� temsil ediyor. Yani katillere �Namusunu temizledin� diye bir merhamet duygusu g�stermesi �ok ola�an g�r�l�yor. Norve�te �Polislerinizle gurur duymal�s�n�z b�t�n katilleri yakalam��� dediler bana. Dedim ki �Polis katilleri yakalamaz, bu cinayetlerin bir par�as� da aln� a��k bir �ekilde teslim olmakt�r. O da bu rit�elin par�as�d�r�.
�S�nni damar cinayetleri besliyor�
T�re cinayetiyle namus cinayetini nas�l ay�rt edebiliriz?
�yle bir ayr�m yok, �slamc�lar kas�tl� olarak yayd� bu hik�yeyi: �Bu t�re cinayetlerini K�rtler yap�yor�. T�reyle namus aras�nda u�urum var. T�re dedi�inde k���k bir alanda gelenek sonucu �ld�r�yorsun. Namus ise tamamen kad�n cinsiyeti �zerine i�leniyor. Bunu t�reyle a��klayamay�z. Diyelim ki a��klad�k. O t�reyi besleyen damara bakmak laz�m. �Alevilerde niye yok?� diyorum, o zaman �Provokasyon yap�yorsun� diyorlar. Niye yapay�m, bu mezhepte yok bu mezhepte var, demek ki S�nni bir damar bunu besliyor
|