|
T�rkiye'nin Lin� Rejimi'nin yazar� Tan�l Bora'ya g�re K�rt meselesinde yeni tehlike 'yok saymak' yerine 'd��lamak'. Bora 'Art�k k�z ald�k-verdik bak��� a��nd�, y�k kald�rmaz. 'K�rtler var ama k�t�ler, bizden de�iller' zihniyeti y�kseliyor' diyor
Yazar Tan�l Bora ile son bask�s� yak�nda ��kacak olan 'T�rkiye'nin Lin� Rejimi' �zerine konu�tuk. Bora, 'Biri 'PKK'l�, K�rtler' diye ortal��� figana verdi�inde �ok kolayca bir lin� g�ruhu olu�abilir. Korkulacak konu budur. Birini �evirip, sorarsan�z 'K�rt = PKK= ter�rist' diyecektir. Ter�rist dedi�iniz zaman zaten o bir mahluk' diyor. Lin� ruhunu anlatan ve derinlemesine bir K�rt-T�rk analizi yapan Bora'n�n AK�AM'a �zel farkl� ve �arp�c� a��klamalar� ��yle:
- 'Lin� PKK'y� bahane ederek K�rtlere y�neliyor' demi�tiniz. Bug�n bu durum de�i�ti mi?
K�rt meselesinden ba��ms�z olarak da lin� ile ilgili ciddi bir sorun var. �nsanlar kolayca lin� g�ruhlar�na d�n��ebiliyor. Magazin bas�n�nda �zerine �ok gidilen bir �nl� 'lince u�ruyorum' diye yak�nabiliyor ama ger�ek lin� vakalar� ya�and���nda buna 'lin�' denmiyor, Esas olarak ise K�rtlere y�nelik bir lin� potansiyeli var. Mesela yolda y�r�rken birisi canh�ra� bir �ekilde 'PKK'l�, K�rtler' diye ortal��� figana verdi�inde �ok kolayca bir lin� g�ruhu olu�abilir. Bence K�rt meselesindeki en vahim, en korkulacak konu budur.
K�RTLERE KAR�I B�R HIN� VAR
- Sizce K�rtlere y�nelik lin� vakalar�nda art�� var m�?
Art�� ya da azal�� saptamak zor. Ama K�rtlere kar�� s�n�fsal, siyasal ve k�lt�rel olarak farkl� dinamiklere dayanan �ok g��l� bir h�n� var.
- Nas�l bir h�n� bu?
�calan'�n yakalanmas�yla, PKK'n�n askeri ve siyasi anlamda yenilmi� oldu�unun d���n�lmesi en geni� anlam�yla T�rk milliyet�isi say�labilecek herkeste bir zafer duygusu yaratt�. Sonra K�rtlerin buna ra�men siyasi, k�lt�rel taleplerle ortal�kta olmalar�, 'Neden hala konu�uyorlar?' gibi bir h�n� duygusunu yayg�nla�t�rd�. �zellikle internet sitelerinde her fenal�ktan onlar� sorumlu tutan bir s�ylem olu�tu. Sonra K�rt siyasi hareketinin yeni bir canlanma evresine girmesiyle bu tohumlar ye�ermeye devam etti. Siyasi ifadelerin �tesinde, alttan alta i�leyen bir h�n� bu.
�IMARDILAR ANLAYI�I HAK�M
- 'Ba�ka t�rl� bir h�n�' diyorsunuz. �lkinden farkl� olarak i�inde neyi ihtiva ediyor?
Beyaz T�rkler ve Kemalist milliyet�ilik ba�lam�nda bildi�imiz s�ylemden bahsetmiyorum sadece. Bug�nk� iktidar ve destek�ileri de 'televizyon verdik, hala azg�nl�k ediyorlar' gibi bir tutum i�inde. Bilhassa iktidar �evrelerinden 'K�rtler ��mard�lar' laf�n� �ok duyuyoruz. Burada hem y�zde 50'ye eri�en bir oy alan bir iktidar�n kibri, hem k�klerini Osmanl�'ya kadar uzatabilece�imiz k�kl� bir devlet kibri, hem de T�rk milliyet�ili�inin ideolojik kibri i� i�e.
- Her K�rt'�n potansiyel PKK'l� olarak g�r�lmesi de sorunlardan biri olabilir mi?
Bu �ok kolay bir denklemdir. Sokaktaki bir adam� �evirip, sorarsan�z 'K�rt = PKK= Ter�rist' diyecektir. Ter�rist dedi�iniz zaman zaten onu insandan saym�yorsunuz art�k. O bir mahluk.
KR�M�NAL�ZE ETMEMEL�Y�Z
- Di�er yandan do�uda da 'Her birimiz PKK'l�y�z, PKK i�imizde' s�ylemi de var...
K�rtlerle PKK aras�ndaki ili�kiyi koparmak, 'ikisi bamba�ka �eylerdir' demek m�mk�n de�il! Bunu kriminalize etmeden, so�ukkanl�l�kla g�rmek laz�m! ��nk� do�uda da�a gitmi� ve �lm��, �ld�r�lm�� ferdi olmayan pek az aile var. PKK'n�n siyasi tarz�n�, y�ntemlerini, kendi i�indeki antidemokratik hoyrat yap�s�n� onaylamayan K�rtler dahi, bug�n gelinen noktaya bu sert hareketin m�cadelesi ile ula��ld���n� teslim ediyorlar. Herkes de biliyor ki PKK sadece silahl� bir �rg�t de�il! Ayn� zamanda devasa bir siyasi yap�.
SET YIKILDI, SU TA�TI!
- Her g�n onlarca �ehit verilirken ��k�p 'hepimiz PKK'l�y�z' demek ne kadar do�ru? Bu kabul bir noktada lin� giri�imini de hakl� g�sterir mi?
Hakl� g�r�lecek bir �ey de�il bu. Bir tepkisellikten s�z edebiliriz. Ama bu tepkisellik kime ne sa�lar? �are midir? �nsanca m�d�r? Yak���r m�? Korkutucu olan, bu lin� olaylar�n� baz�lar�n�n 'set y�k�ld�, su ta�t�' t�r�nden bir do�a olay� gibi a��klamas�. �ehit haberi geldi, insanlar ajite oldular, eh, lin�ler de normal gibi alg�lanmas�. Devlet kararl� oldu�unda, �nlem al�nd���nda bu lin� giri�imleri bir noktada duruyor ama yol verildi�inde de t�rmanabildi�ini ge�mi�ten biliyoruz.
YARATIRSANIZ OLUR
- Peki K�rt sorununu ��zelim derken T�rk sorunu yarat�labilir mi?
S�leyman Demirel'in bir laf� var, 'yaparsan�z yap�l�r' diyor. Bu da biraz �yle. Yarat�rsan�z olur. T�rklerin K�rt meselesiyle olan problemine bakarsak, K�rtlerin kimli�inin tan�nmas�, onlar�n bir 'stat�' kazanmas�, T�rkl��� ma�lup eden, T�rklere kar�� bir i� olarak alg�lanacak. B�yle alg�lan�rsa, T�rk kimli�i bundan yaralanacak. Bunun bir problem oldu�unu d���n�yorum Neden �yle olsun diye soruyorum ama maalesef milliyet�iliklerin yap�s�nda bu vard�r. ��nk� milli kimlikler kendilerini ba�ka kimliklerden ay�rt ederek, husumetlerle kurarlar. Milliyet�ili�in dinami�inde bu var.
AKP'NiN TANDO�ANiZMi
- AK Parti K�rt sorunu konusunda ne d���n�yor?
S�r�nceme politikas� yerle�ik devlet politikalar�ndan biridir. AKP bir yandan bu 'b�y�k' gelene�e de tutunuyor gibi. Bir yandan da bu sorunu kendi istedi�ine g�re ��zmeye d�n�k bir azmi var. Gel-git s�z konusu...
- Ne istiyorlar?
AKP 'K�rt kimli�inin herhangi bir siyasi temsilcisini tan�may�z. Ne vereceksek biz veririz' anlay���yla hareket ediyor. 'Nevzat Tando�anizm' demek laz�m buna! Ama bunun akamete u�rad��� noktada da o kadim s�r�ncemeci politikaya kayabiliyor.
BiRi 'YETER' BiRi 'EDi BESE' DiYOR
- Sizce K�rtlerin hayal k�r�kl��� hangi boyutta?
K�rtler aras�nda da T�rkler aras�nda da en b�y�k hayal k�r�kl��� can kay�plar�n�n yeniden artmas�. Ayr�ca her iki tarafta bir yandan da yorgunluk ve b�kk�nl���n �ok g��l� oldu�unu d���n�yorum. 'Yeter' duygusu, 'Edi bese' duygusu �ok g��l�! Bu esas�nda hay�rl� bir duygudur! Bir bar�� filozofunun s�z� var: 'Bar�� felsefesinin ilk ad�m� korkudur' diyor. Ku�kusuz ��z�m korkuya emanet edilemez ama sava� korkusunu yitirdi�inizde �ok �ey kaybediyorsunuz. Ben korkunun, yorgunlu�un, b�kk�nl���n bug�nlerde tutunmam�z gereken duygular oldu�unu d���n�yorum. Paradoks gibi g�r�nen bir �ey s�yl�yorum; bu duygulara cesaret kazand�rmam�z laz�m!
'TER�RiST' DEYiNCE HUKUK ASKIDA
- 'Her lin� grubu 'vurun' diyen bir lidere bakar' diyorsunuz. Sizce K�rtleri d��man olarak i�aret eden lider/liderler kim?
Baz� yerlerde MHP'li olan veya olmayan �lk�c� gruplar�n ba�� �ekti�ini g�rebiliyoruz. Bazen onlarla alakas�z birtak�m yerel yap�lar�n, do�al �nder tabir edilen ajitat�rlerin �ne ��kt��� da oluyor. �ki sene kadar �nce Tarlaba��'nda baz� vatanda�lar�n g�stericilere pompal� t�fekle ate� etti�i olayda Ba�bakan 'vatanda� tabii mal�n� m�lk�n� koruyacak' diyerek bizzat bu rol� �stlenebilmi�ti. Yani 'kalk�n ey ehli vatan!' s�z�n� sarf eden birinin ��kmas� ne yaz�k ki �ok da zor de�il!
- Peki siyasilerin zaman zaman K�rtleri 'vatan d��man�' gibi g�stermesi alt�ndaki ama� ne olabilir?
Siyaset demek ayr��t�rma demektir. Has�mlar yarat�yor, �izgiler �ekiyorsunuz. T�rkiye'de �zellikle milliyet�ili�in zehirledi�i siyasi dil ve devlet dili kolayl�kla d��manla�t�r�c� dile meylediyor. Ayr�ca 'ter�rist' kavram�n�n giderek geni�leyen kullan�m�n�n da sadece T�rkiye'de de�il b�t�n d�nyada �zellikle 11 Eyl�l'den sonra ciddi bir problem oldu�u a��k. Birisine ter�rist damgas�n� vurdu�unuz zaman onunla ilgili hukuku ask�ya al�yorsunuz ve zaten tam da hukuku ask�ya almak i�in bu damgan�n kullan�ld���n� da biliyoruz.
��z�ms�zl�kten milliyet�ilik ��kt�
- K�rtleri d��man ilan ederek hedef g�steren bu zihniyet zaman�nda onlar� asimile etmek istemi� de olabilir mi?
Ku�kusuz, T�rkiye'nin resmi politikas� on y�llarca asimilasyon politikas�yd�. Bunu bug�nk� h�k�met de kabul ediyor. Bence bug�n K�rt meselesinde esas �nemli olan konu asimilasyonizmden disimilasyonizme ge�i� tehlikesi olmas�d�r. Yani yok saymak, inkar etmek de�il tan�yarak d��lamak.
- K�rt meselesinde as�l sorun disimilasyon yani 'tan�yarak d��lama'ya ge�i� olmas� diyorsunuz. Nas�l bir tehlikesi var?
'K�rtler evet vard�r ama k�t�d�r, bizden de�ildir' diye �zetleyebilece�imiz bir tav�r. Bug�n bu tutumun hakim hale geldi�ini s�yleyemeyiz. Hala asimilasyon se�ene�ini zorlamak isteyenler oldu�u gibi tan�yarak d��layanlar, 'vard�r ve k�t�d�r' diyenler de var. �u an bir ge�i� belirsizli�inde, bir �alkalanma d�nemindeyiz.
- Peki bu aray�� bizi nereye g�t�r�r?
Temennilerimiz olabilir olsa olsa. �u anda ger�ekten kaotik bir durumday�z. Ama melankolik bir karamsarl��a da gerek yok. Yapmam�z gereken bunlar� tart��mak! 'Tan�man�n' sa� salim ba�ar�lmas�, sindirilmesi �nemli bir hedef, bu halledilmi�, olmu� bitmi� bir �ey de�il. Yeni kuraca��m�z birlikte ya�ama deneyimlerine ihtiyac�m�z oldu�unu d���n�yorum. Geleneksel olanlar, i�te 'k�z ald�k verdik', 'tavuklar�m�z birbirine kar��t�' falan, bunlar hem a��nd� hem de o kadar y�k� ta��yamaz.
- Mesela 'pozitif ayr�mc�l�k' yeni bir s�ylem, deneyim olabilir mi?
Bir y�ntemdir. Tabii i�eri�inin tart���lmas� gerekir. ABD bu konuda �nemli bir deneyim, orada. pozitif ayr�mc�l���n yol a�t��� yozla�malarla ilgili tart��malar dikkate al�nmal�. Ama ilke olarak pekala me�ru bir y�ntemdir.
- K�rtlerin, K�rt sorununun anla��ld���n� d���n�yor musunuz?
Tam olarak ne istiyorlar bunun anla��ld���n� s�yleyemeyiz. 'K�rtler' diye birileri oldu�u vakas�n�n T�rkiye'de art�k geni� �l��de kabul g�rd���n� d���n�yorum. Ama az �nce konu�tu�umuz gibi bu tan�man�n bir ayr�mc�l�k ve kem nazarla birle�mesi meselesini de unutmayal�m.
- Peki K�rt sorununun ne oldu�unu, K�rtlerin isteklerini en iyi anlatanlar?
Mesela rahmetli K�rt yazar Evrim Alata� bunu iyi anlat�rd�. Mesut Ye�en, iyi anlat�yor. BDP'nin baz� s�zc�lerinin, �rne�in G�ltan K��anak'�n, Selahattin Demirta�'�n da K�rtlerin derdini yeterince iyi anlatt���n� d���n�yorum.
- 1990'l� y�llar�n K�rt meselesi i�in �nemli bir e�ik oldu�unu s�yl�yorsunuz. ��z�lmesindeki iyimser beklentinin bo� ��kmas� kendini milliyet�ilikle d��a vurdu demi�siniz?
1991 se�imleri �ok �nemli e�iktir. 1991-93 d�neminde T�rkiye'de olanlar�n 12 Eyl�l d�nemi kadar travmatik oldu�unu d���n�yorum. ��yle ki 91 se�imlerine giderken 12 Eyl�l'�n tahribat�n�n nispeten giderilece�i beklentisi vard�, K�rt meselesinde bir ��z�m beklentisi vard�. Ekonomik bir iyimserlik de vard�. Ama 1991-93 konjonkt�r�ndeki sertle�me b�y�k bir gerilemeye yol a�t�. T�rk milliyet�ili�i biraz da o hayal k�r�kl���n�n telafisi olma iddias�yla, bu s�re�ten yak�t ald�. 90'l� y�llar�n miras� �ok u�ursuz bir miras.
- �u an i�inde bulundu�umuz durum da benzer �zellikler mi ta��yor?
K�rt meselesinde felaket senaryosu olarak 90'lara d�n��ten bahsediliyor. Di�er yandan iktidar �evreleri �ok g�venli bir �ekilde diyorlar ki '�yle olmaz ��nk� bug�n h�k�metle devlet aras�nda b�y�k bir uyum var'. Ger�ekten de bug�n �ok daha muktedir bir iktidar var. �ktidar kibri, devlet kibri ve milliyet�i kibrin tehlikeli bir bile�imi var, bu da �rk�t�c� bir �ey.
- Ne gibi bir tehlikesi olabilir?
Askeri y�ntemin ve �iddetin asli hale geldi�i, siyasetin de onun mecazlar� ile konu�tu�u bir gidi�at. Ve ba�tan beri konu�tu�umuz, toplumsal zihniyet yap�lar�nda alttan alta i�leyen d��manl�k e�ilimleri, 90'lara nazaran bizi belki daha bile fazla korkutacak bir farkl�l�k. Evet, K�rt kimli�inin tan�nmas�yla ilgili bir ilerleme var, bu bizi iyimser k�labilir, ama bir yandan da bu tan�ma, lanetleyen, 'bizden �rak olsun' diyen bir tan�ma olabiliyor, bu da karamsar k�l�yor.
- Peki �yle bir tehlike �ng�r�yor musunuz?
Reel politik s�re�lerle ilgili �ok iddial� konu�acak konumda de�ilim ama �yle bir tehlike var. Tehlikeye dikkat �ekmek g�revimiz olmal�.
|
-20150112-01.jpg)
